Museum Dr. Guislain staat voor tentoonstellingen die bezoekers confronteren met werk van kunstenaars rond essentiële thema’s in onze maatschappij en over ons mens-zijn. Dat is ook nu het geval met ‘Bloedtest’ over genetische en artistieke manipulaties, een multi-mediatentoonstelling die nog loopt tot 20 oktober 2019. Hans van Hilst uit Lochristi vindt met zijn oeuvre hierbij aansluiting.
Museum Dr. Guislain – Gent
Museum Dr. Guislain herbergt twee permanente tentoonstellingen, één over de geschiedenis van de psychiatrie, een andere met prachtige voorbeelden van werk tussen kunst en waanzin, outsider-kunst. Vzw Wit.h uit Kortrijk ontwikkelt, produceert en presenteert artistiek werk met een beperking in dialoog met de hedendaagse cultuur.
Deze zomer en herfst wordt onder de titel ‘Bloedtest’ een tijdelijk multimediaal project voorgesteld, ontsproten uit de vraag hoe onze samenleving er in de toekomst zou kunnen uit zien. Zal de mens gezonder, perfecter, zelfs zonder schoonheidsfoutjes worden? De medische vooruitgang doet ons hopen: steeds meer ziektes worden behandelbaar, zelfs genetische kenmerken kunnen worden aangepast. Het lijkt erop alsof alles controleerbaar en voorspelbaar zal zijn. Is dit echter de toekomst die wij willen voor onze samenleving? Professor en filosoof Ignaas Devisch schreef hierover een visietekst, die als inspiratiebron werd gebruikt door alle partners. Vijftien ‘camerata artista’ werkten een jaar lang rond dit project. Enkele bekende namen zijn Peter Verhelst, Peter Holvoet-Hanssen, Geertje Vangenechten, Johan Tahon, Lee Ranaldo, Karel Verhoeven, Robbert & Frank, Lisi Estaras. Museum Dr. Guislain en vzw Wit.h brengen beeldende kunstenaars en performers, met en zonder beperking, vertrekkend vanuit diverse disciplines, samen die zich de vraag stellen of we wel alles willen weten wat de wetenschap kan vertellen. Meer vrijheid om te kiezen brengt meer verantwoordelijkheid. Willen we die verantwoordelijkheid en hoe vrij zijn we uiteindelijk om te kiezen?
In het totaalkunstwerk met muziek, beeldende kunst en theater wandelen we langs brieven, grafmonumenten, video’s, beelden, installaties, door een akoestisch labyrint waarin we personages, uitgestorven dieren en een reus ontmoeten. Ze palmen verschillende ruimtes in het museum in, sommige waren nooit eerder publiek toegankelijk. Men spreekt niet alleen van een tentoonstelling, maar ook van een ‘Walking Opera’. We krijgen ook inzage in Het Transsylvanië Archief, waardoor we meer te weten komen over Agent n.37 en het yetidossier.
Yeti
Was de yeti of de ‘verschrikkelijke sneeuwman’ slechts een personage uit verhalen zoals deze over Dracula of het Monster van Frankenstein of leefde hij werkelijk? Werd hij ooit gevonden en gedood? ‘Het Transsylvanië Archief’ is een project van het Russische kunstenaarsduo Marta Volkova en Slava Shevelenko. Ze brachten documenten uit het KGB-archief, enkele lichaamsdelen van de yeti, werken van kunstenaar en Agent n.37 samen en onderzoeken op deze basis of geschiedenis maakbaar is. In het werk van beide kunstenaars, geboren in Sint-Petersburg, is de rode draad telkens de grens tussen fictie en realiteit. Ze zoeken in hun artistieke projecten naar de grens van geloofwaardigheid, benieuwd als ze zijn naar hoever het publiek wil meegaan in hun alternatieve realiteit. De achtergrondinformatie en de theorieën achter hun projecten zijn vaag en mysterieus, maar spreken tot de verbeelding.
Voor het verhaal achter de yeti produceren ze materiaal dat zogezegd gevonden werd in het voormalige gebouw van de staatsveiligheid in Roemenië. In 2013 tijdens een overstroming van de Donau werd dit archief op het nippertje gered door vrijwilligers. In de archiefkisten zat materiaal dat aantoonde dat de Russische geheime dienst jarenlang onderzoek deed naar de yeti, op hem jaagde en hem uiteindelijk doodde. Het archief, gevonden ‘objecten’ als enkele lichaamsdelen en documenten over de tragische lotgevallen van een kunstenaar, Agent n.37, die lid was van het KGB-onderzoeksteam, staven de theorie. De lichaamsdelen van de yeti zouden, omwille van hun helende kracht, als relatiegeschenk aangeboden zijn aan partijleiders. De kunstenaars overtuigen de bezoekers en leiden via onze blik onze gedachten en slagen erin te overtuigen.
‘Gekke’ kevers
In een tweede deel van de zaal presenteren de kunstenaars ‘Uit het leven van de kevers’. De kijker valt van de ene verbazing in de andere. Het materiaal uit een entomologisch laboratorium van de Saratov Universiteit in Rusland leert ons over een veelsoortige groep kevers, de Tunguska Scarabeus, die eenzelfde eigenschap bezitten: ze kunnen niet alleen kleuren of plantaardige vormen van hun omgeving imiteren, maar zichzelf ook transformeren in allerlei vormen die ze tegenkomen. Daar ze ook muntstukken kunnen imiteren, maakt de financiële sector zich zorgen.
Het werk van dit kunstenaarsduo is doordrongen van het thema ‘waarheid en macht’ en is aldus heel actueel in een tijd van ‘fake news’. Ze verwijzen ook naar de relatie kunst en macht in de Sovjet-Unie, waar kunstenaars enkel succesvol konden zijn als ze werk maakten in ‘de traditie van het socialistisch realisme’. Ook in de geschiedenis van de psychiatrie zijn kennis en macht met elkaar verbonden. Volkova en Shevelenko slagen erin om zelfs de meest geoefende en sceptische kijker door de gedetailleerde en inventieve aanpak af en toe te doen twijfelen. De kunstenaars behoorden in de jaren 1980 tot de avantgardistische kunstscène. Sinds 1999 wonen ze in Nederland.
Hans van Hilst
In de Oude Veldstraat in Lochristi woont de Nederlander, Hans van Hilst, wiens oeuvre qua thematiek, sfeer en stijl aansluit bij de wetenschappelijk geïnspireerde werken van het Russische duo. Hans maakt en gebruikt wetenschappelijke specimen als een flirt met de realiteit. Hij wil de kijker op een dwaalspoor brengen door de lijn tussen werkelijkheid en waarheid zo dun mogelijk te houden. Zo wil hij ons erop attent maken dat we beter moeten kijken en ons doen nadenken. Waarom hij dat doet? Dat heeft te maken met zijn fascinatie voor de vele uiteenlopende aspecten van wetenschap en techniek. In de wereldse onderzoekswetenschap, of dit nu op archeologisch, medisch of technisch vlak ligt, is er door de onderzoeker vaak een rotsvaste overtuiging vereist van een soort hypothese én een dosis schier onuitputtelijk doorzettingsvermogen om die hypothese om te zetten in een onweerlegbaar bewijs. De kunstenaar ziet hier raakvlakken met het kunstenaarsvak. De kunstenaar zet een idee om in een beeld, waarbij ook dikwijls de grens met het ‘normale’ leven doorbroken wordt.
Een voorbeeld hiervan is de ‘RC181’, een zeldzaam, onbetaalbaar model, beter gekend als de Hailwood Honda, volledig vervaardigd uit gerecupereerd materiaal. Het kunstwerk verwijst naar de werkelijkheid, naar een object met een financieel wereldse waarde, maar het werk zelf werd belangeloos gecreëerd met een enorme energie die niet omgezet wordt in gelijke geldelijke waarde.
Een ander raakvlak is de neiging van wetenschap om te pretenderen alle wijsheid in pacht te hebben, terwijl dikwijls de nodige scepsis nodig is om als leek te doorgronden dat wat vooropgesteld wordt door de wetenschap niet altijd het welzijn van iedereen voor ogen heeft. Er wordt soms gegoocheld met onderzoeksresultaten, bewijsmateriaal of percentages om de buitenstaander te overtuigen.
Hans van Hilst probeert aan te tonen met zijn werk dat het soms al te gemakkelijk is een goedgelovig publiek te misleiden. Zijn creaties geven de intentie veelal weg met een knipoog, terwijl in de wetenschap een zelfzekerheid gehanteerd wordt die mogelijk desastreuze gevolgen kan hebben.
Werkwijze en projecten
Iets compleet ontleden en het daarna weer in (verbeterde) vorm samenstellen lijkt een belangrijk gegeven in het leven van Hans. Het is een analytisch deconstrueren, teneinde elk aspect en elk detail te kunnen doorgronden. Dit analytisch deconstrueren is dan een fantastisch hulpmiddel om realistisch ogende objecten te kunnen vervaardigen.
De plastisch vormgegeven schijnwerelden van ‘Mighty Joe’, het verhaal van een bokser, ‘Het leven en werk van Aloïs Braekputte’, de piloot van de verloren gewaande tweedekker, zijn voorbeelden van zelfbedachte historische figuren die een volledige context krijgen in werk dat tekst en beeld samenbrengt.
‘De gekooide jongen’ is een zelfbedacht literair-historisch motief van hoe de goegemeente omgaat met creatief talent.
Hans van Hilst neemt verschillende gedaanten aan in fotomateriaal dat gebruikt wordt in de totaalkunstwerken. Als ‘Doctorandus Adrianus’ bijvoorbeeld, speelt hij in op de sage van de Waaslandwolf, of als ‘Professor Van Naarden’ stelt hij het grootste vogelskelet ter wereld voor. Dit fotomateriaal en de fictieve krantenartikelen die in de kunstwerken worden gebruikt zijn het resultaat van een vruchtbare samenwerking met zijn echtgenote en kunstenares, Trees De Brabander.
Galerij Recup
Op afspraak kan men het werk gaan bekijken in Galerij Recup, een eigen tentoonstellingsruimte die Hans en Trees hebben gecreëerd. Een afspraak kan gemaakt worden via mail of telefoon, liefst op zondagnamiddag.
Wie graag nadenkt over het leven en interesse heeft voor wetenschap gecombineerd met kunst, moet zeker de tentoonstelling in Museum Guislain bezoeken. Wie niet naar Gent wil kan, dichter bij huis, werk ontdekken dat aansluit bij ‘Bloedtest’ in Galerij Recup.
Praktische gegevens Museum Dr. Guislain
‘Bloedtest’ loopt nog tot 20 oktober. Het museum is gesloten op maandag. De openingsuren zijn dinsdag tot vrijdag 9 tot 17 uur en zaterdag en zondag 13 tot 17 uur. De toegangsprijzen zijn 8 euro, reductie is 6 euro. Jonger dan 26 jaar betaalt 3 euro, jonger dan 22 jaar 1 euro en kinderen tot 12 jaar gaan gratis binnen. Er zijn uitzonderlijk ook rondleidingen in de zomertentoonstellingen voor groepen, tot maximum 20 personen kost dit 60 euro. Scholen betalen 30 euro per groep.
Speeldata van de ‘Walking Opera’ op 14 september om 14.30 en om 20 uur en 15 september om 14.30. Tickets kosten 16 euro, reductie 10 euro. Reservering info@museumdrguislain.be
Museum Dr. Guislain is gelegen in de Jozef Guislainstraat 43 te 9000 Gent – 09 398 69 50
info@museumdrguislain.be – www.museumdrguislain.be
Bereikbaarheid met bus vanuit Lochristi tot Dampoort, daar overstappen op bus 3 naar Korenmarkt, hier tram 1, halte Museum Dr. Guislain
Galerij Recup
Oude Veldstraat 38 9080 Lochristi 09 355 20 63 – Trees De Brabander 0474 33 96 03
trees.debrabander@telenet.be – hans.vanhilst@telenet.be
Literatuur
Een roman over het leven van een fictieve kunstenaar en kunstcriticus tijdens de repressieve Sovjettijd is ‘Het droomleven van Soechanov’ van Olga Grushin.