Eind februari werd het boek van tuinarchitect Marc Verachtert en tuinbouw consulent Bart Verelst voorgesteld in het Park van Beervelde. ‘Koele oases voor hete zomers’ is de ondertitel en het zou meteen ook het thema worden van de tuindagen. Covid-19 besliste er anders over en na de Floraliën werden ook de tuindagen in mei 2020 geannuleerd.
Het zakboek voor een klimaattuin (uitgegeven bij Lannoo ISBN 978 94 01406483 3 – 19.95 euro) focust op het kunnen blijven genieten van de tuin, ook in zonnige en soms extreem warme omstandigheden, zoals we die de afgelopen jaren meer en meer kennen. Kleine goedkope ingrepen soms, die ons tuincomfort sterk verhogen en het gezellig houden bij de barbecue en een glas wijn.
De grens tussen aangenaam en onaangenaam ligt wat omgevingstemperatuur betreft op 26° Celsius. Uit onderzoek is gebleken dat het merendeel van de mensen temperaturen daarboven als onaangenaam ervaren. Het is dus noodzakelijk om een (buiten)omgeving te creëren die onder deze temperatuurgrens blijft. Duurzame en energiearme oplossingen genieten uiteraard de voorkeur.
Uit onderzoek blijkt dat we meer tropische dagen zullen krijgen, meer dagen die de 30°C overstijgen. In 2050 mogen we wellicht al 18 tropische dagen verwachten, in 2100 een vijftigtal. België is een van de meer opwarmende regio’s. De jaarlijkse gemiddelde temperatuur ligt in Ukkel al 2.5° hoger dan 200 jaar geleden en dat is ruim 1,6° meer dan de mondiale temperatuurstijging.
Warme steden
De grote concentratie van woningen, straten en andere warmte-absorberende inrichtingen en de afwezigheid van veel groen leidt tot extreem hoge temperaturen in de steden. Nu al is het ’s nachts gemiddeld 1 tot 3 graden warmer dan op het platteland. Uit onderzoek van de Universiteit Wageningen is gebleken dat er een gemiddeld temperatuurverschil tussen stad en platteland geldt van 7 graden. Metingen van VITO en UGent resulteerden zelfs in een verschil van 8° voor Gent. Dat heeft ook zijn gevolgen voor de mensen met minder kwalitatieve slaap en rust, meer hooikoorts, allergieën en meer infectieziekten.
Thermisch comfort in de tuin
Bij 26°C gaan de meeste mensen schaduw opzoeken. Bomen en groen zorgen er voor dat we ons ‘thermisch’ goed gaan voelen. Water of de schaduw van gebouwen haalt het in onze beleving niet bij de verkoelende werking van bomen. Door het weghouden van stralingswarmte is het in de schaduw van een boom al snel bijna 5°C koeler dan in de zon. Op een hete dag kan het onder een boom al snel 10 tot 15 graden koeler zijn dan in de zon.
Een volwassen boom heeft immers een koelvermogen van 20-30 KW, wat overeenkomt met 10 airco’s. Er ontstaat een oase-effect, waardoor mensen zich comfortabeler gaan voelen en minder nood hebben aan die energieverslindende airco.
Plant een boom
In het kader van biodiversiteit is het raadzaam zo veel mogelijk inheemse bomen aan te planten al zullen die niet meer overal aarden in ons veranderend klimaat. Terrassen bestaande uit donkere stenen of tegels kunnen enorm heet worden. Het kan dan zodanig heet zijn dat betreden met blote voeten tot brandwonden leidt. Niet alleen direct contact met de betegeling is onaangenaam. Ook de omgeving boven en rond de tegels kan temperaturen tot boven de 50 graden bereiken.
Geef daarom de voorkeur aan gras en planten. Ze kunnen een temperatuurverschil geven van 5 tot 20 graden in vergelijking met een betegelde oppervlakte.
Ook verticale steenconstructies leiden tot enorme hittebronnen. Een zuidermuur kan tot 70 graden warm worden. Dit kan vermeden worden door gevelbeplanting aan te brengen. Klimplanten zoals klimop zijn niet duur, groeien snel en geven ontzettend veel verkoeling, nl. 10 tot 15°C. Met een heuse verticale tuin ervoor halveert de temperatuur van de terug gestraalde warmte.
Tenslotte is het raadzaam een groen dak te installeren. Bij een toename van het aantal groendaken met 6% in de stad, kunnen de piektemperaturen in de buurt met 1,5 °C dalen. Gemeten direct boven het groendak kan de omgevingstemperatuur tot wel 40°C lager zijn dan boven een conventioneel dak, dat in geval van zwarte kleur een temperatuur kan bereiken tot 70° Celsius.
Water voor waterkoeling
Water in de tuin zorgt voor extra koeling door verdamping, door absorptie van warmte en eventueel transport van warmte. Op warme dagen kan vlak boven het water en vijftig centimeter hoger een verschil gemeten van 6°.
Ze staan auteurs Marc en Bart echter toe om met stellige zekerheid te zeggen dat met een combinatie van ingrepen, de temperatuur in tuinen bij zomerdagen zoals we die anno 2020 kennen, kunnen teruggedrongen worden tot een comfortabele 26°.
Het boek telt 175 bladzijden in 11 korte en vlot lezende hoofstukjes en geeft telkens een top 5 mee van geschikte bomen en planten. Een plantenlijst sluit het boek af. De foto’s werden verzorgd door Veronique De Walsche.
